Podział administracyjny Polski 1975-1998 – podział administracyjny obowiązujący od 1 czerwca 1975 do 31 grudnia 1998 (od reformy w 1975 do reformy w 1999). Został wprowadzony ustawą z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych.
Utworzono 49 województw, zlikwidowano pośredni szczebel administracyjny, czyli powiaty. Najbardziej charakterystyczne dla dawnego podziału było to, iż tylko nieliczne województwa miały więcej niż 1 mln mieszkańców oraz fakt, że stolicami nowych województw zostały w wielu przypadkach średnie bądź małe, prowincjonalne miasta (dzięki awansowi nastąpił w nich rozwój gospodarczy
HISTORIA:
Jako nieoficjalny powód reformy uznaje się chęć wzmocnienia kontroli nad niższymi warstwami aparatu państwowego przez KC PZPR. Po przejęciu władzy przez Gierka i rozbiciu opozycji w Biurze Politycznym, nadal trwał opór niższych warstw PZPR, gdzie tworzyły się partyjne kliki. Poprzez reorganizację administracji i nowy podział terytorialny, Gierek, mógł wprowadzić “swoich ludzi” do komitetów wojewódzkich i rozbić stare stronnictwa[1].
Nie było podziału na gminy miejskie, miejsko-wiejskie i wiejskie, lecz na miasta i gminy jako podstawowe jednostki administracyjne. W pierwszym dniu obowiązującego nowego podziału, czyli 1 czerwca 1975 roku, Polska dzieliła się na 2343 gminy i 814 miast (w tym 4 miasta o szczególnym statusie – Warszawa, Łódź, Kraków i Wrocław – z wewnętrznym podziałem na dzielnice jako pomocnicze jednostki administracyjne), a więc na 3157 jednostek najniższego rzędu.
Województwo warszawskie miało status województwa stołecznego, a województwa łódzkie i krakowskie były tzw. województwami miejskimi[2]. Początkowo Wrocław stanowił jednostkę podziału administracyjnego stopnia wojewódzkiego w obrębie woj. wrocławskiego.
W 1991 i 1992 roku przeprowadzono wielką restrukturyzację gmin, co sprawiło że dotychczasowy podział na miasta i gminy znacznie się zmienił[3][4][5][uwaga 1]:
większość odrębnych jednostek posiadających wspólne organy dla zarówno miast jak i gmin (znajdujących się w miastach) połączono; określenie gmina miejsko-wiejska nie było oficjalnie używane, stosowano nadal określenie gmina (obocznie używano określenia miasto połączone z gminą lub miasto-gmina aby odróżnić je od gmin typowo wiejskich),
niektóre odrębne jednostki posiadające aczkolwiek wspólne organy dla zarówno miast jak i gmin (znajdujących się w miastach) oficjalnie rozdzielono,
część odrębnych jednostek posiadających oddzielne organy dla zarówno miast jak i gmin (znajdujących się w miastach) zachowała swą odrębność; dotyczyło to szczególnie większych miast choć występowały duże rozbieżności; stan ten (traktowany jako niezmienny) nie został opisany w dziennikach ustaw,
nieliczne miasta, które zachowały swą odrębność w dalszym ciągu były jednostkami administracyjnymi określanymi jako miasta (nie gminy).
Pod koniec lat 90. XX w. przeprowadzono kolejną reformę administracyjno-samorządową kraju, wprowadzając na nowo powiaty oraz ustanawiając 16 województw.
MIASTA:
W latach 1975-98 75 miejscowości otrzymało prawa miejskie, głównie duże wsie gminne, posiadające je wcześniej. Jednak spora grupa miast odzyskała samodzielność po włączeniu ich do miast sąsiednich w latach 70-tych: Poręba, Sławków, Międzyzdroje, Bieruń, Lędziny, Wojkowice, Rydułtowy, Pszów, Miasteczko Śląskie, Imielin, Radlin, Radzionków, Zagórz. W okresie tym 8 miast utraciło prawa miejskie, było to spowodowane dalszym łączeniem się miast w drugiej połowie lat 70-tych.