Mniejszość narodowa wstęp
6 stycznia 2005 roku została przyjęta Ustaw o mniejszościach narodowych i etnicznych
i języku regionalnym. Według tej ustawy art. 2 pkt 1 mniejszością narodową jest grupa obywateli, która spełnia następujące warunki:
jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;
w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;
utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
W Polsce (w 2002 roku 97,6% społeczeństwa stanowili Polacy), pozostała ludność to mniejszości narodowe. Mamy mniejszość białoruską, czeską, litewską, niemiecką (jedyna reprezentowana w Sejmie RP), ormiańską, rosyjską , słowacką ukraińską żydowską.
Pojęcie i charakterystyka mniejszości narodowej
-
Pojęcie mniejszości narodowej powstało w XIX w.
-
Wyodrębnienie się mniejszości narodowych w danym państwie, jest związane przede wszystkim z procesami jego powstawania lub jest efektem przemieszczania się ludności (np. emigracji z przyczyn politycznych lub zarobkowych).
Cechy definiujące mniejszość narodową
• Mniejsza liczebność w stosunku do reszty ludności w państwie.
• Świadomość innej przynależności narodowej.
• Inna kultura, tradycja, religia, język.
• Inne pochodzenie etniczne.
• Podtrzymywanie i pielęgnowanie cech narodowych i kulturowych.
-
Podsumowując mniejszości narodowe to grupy ludności, które różnią się od większości mieszkańców lub panującej politycznie społeczności pochodzeniem etnicznym, religią, językiem, religią lub kulturą. Mniejszości narodowe mogą tworzyć zwartą grupę na danym terytorium lub przebywać w rozproszeniu.
-
Mniejszości narodowe mogą uznać i przyjąć za własne, dziedzictwo kulturowe, systemy wartości oraz postawy narodu lub grupy wśród której zamieszkują, w procesie asymilacji.
Asymilacja może przebiegać w sposób naturalny, lub może też być przymusowo narzucona z góry.
Prawo dotyczące mniejszości narodowych
-
Uregulowanie w prawie międzynarodowym oraz w konstytucjach poszczególnych państw praw mniejszości narodowych nastąpiło po roku 1945.
-
Najważniejsze dokumenty dotyczące mniejszości narodowych:
• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966) – zakazuje dyskryminacji jednostek ze względu na rasę, religię, płeć, poglądy polityczne, pochodzenie społeczne i narodowość.
• Deklaracja Praw Osób Należących do Mniejszości Narodowych lub Etnicznych Religijnych i Językowych – zawiera katalog praw mniejszości i praw państwa.
Dokumenty Rady Europy a Mniejszości Narodowe
• Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Praw i Wolności (1950) – Powszechnie nazywana Europejską Konwencją Praw Człowieka – podkreślono w niej, że korzystanie ze wszystkich wymienionych w niej praw i wolności powinno być zagwarantowane bez względu na różnice rasy, koloru skóry, języka, wyznania, pochodzenia narodowego oraz przynależności do mniejszości narodowej.
• Europejska Konwencja o Ochronie Mniejszości Narodowych (1994) – Zawiera prawa i wolności mniejszości narodowych i zawiera zakaz dyskryminacji kogokolwiek ze względu na przynależność do mniejszości narodowej.
Mniejszości narodowe w Polsce
-
II RP była państwem wielonarodowościowym, mniejszości narodowe stanowiły 1/3 wszystkich obywateli. Polacy w niektórych województwach nie stanowili większości. Najbardziej liczebnymi mniejszościami byli Ukraińcy, Żydzi i Białorusini.
-
W wyniku II wojny światowej zmalała liczebność mniejszości narodowych zamieszkujących Polskę. Wpłynęło na to przede wszystkim ustalenie nowych granic, zagłada ludności żydowskiej, ruchy migracyjne oraz wysiedlenia i przesiedlenia ludności.
-
Konstytucja RP w art. 35 gwarantuje obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury, w tym prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej. Natomiast ordynacja wyborcza zapewnia mniejszościom narodowym przedstawicielstwo w polskim parlamencie.
-
Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku, narodowość polską deklaruje 96 % mieszkańców. Wśród mniejszośći narodowych, najwięcej osób zadeklarowało narodowość śląską oraz kolejno niemiecką, białoruską oraz ukraińską.
Mniejszości etniczne
Mniejszością etniczną jest grupa, która spełnia następujące warunki:
jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;
w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;
nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Mniejszości etniczne w Polsce
Zaliczmy do nich: mniejszość karaimska, łemkowska, romska i tatarska. Ogółem stanowią 1,5% obywateli polskich.
Zgodnie z przytoczoną powyżej ustawą władza polska ma zobowiązanie popierać rozwój mniejszości i chronić ją przed dyskryminacją oraz asymilacją.
Mniejszości mogą używać swojego języka w pisowni nazwisk i imion, w życiu publicznym i prywatnym. Istnieją gminy, w których można posługiwać się językiem mniejszości pod warunkiem, że jest ich nie mniej niż 20%.
Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku zawiera zapis:
-
Rzeczypospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.
-
Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.