Część I – rozumienie czytanego tekstu Przeczytaj uważnie poniższy tekst, a następnie wykonaj związane z nim zadania. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami, chyba że w zadaniu polecono inaczej. Kto potrzebuje patriotyzmu ? 1.Polski upór w dochodzeniu praw narodu do istnienia sprawiał, że kultura polska była w XIX wieku kulturą pociągającą, że kiedy bycie Polakiem utrudniało życie, polonizowały się dziesiątki tysięcy, także Austriaków i Niemców. Dlaczegóż by się tej specyfiki wyrzekać teraz, kiedy w dodatku nic już nie kosztuje, bo ci, co mieli polec już polegli? 2.Czy komu dziś jest potrzebny patriotyzm, żywiący się poczuciem wspólnej tradycji i poczuciem odpowiedzialności za jej trwanie? Najwidoczniej nie tym ludziom, którzy chcieliby „zredukować patriotyzm do takich cnót jak rzetelne płacenie podatków, poszanowanie prawa, przyzwoitość, uczciwość i punktualność” - czyli do cnót uniwersalnych, wypranych z zaszłości i kulturowego konkretu. 3.Im obojętne jest zapewne, do jakiego ciągu historycznego weszli, w jakim języku słyszeli i wymawiali pierwsze słowa, jakie śpiewali piosenki, na jakie patrzyli drzewa i rzeki. Ich poczucie odpowiedzialności za zbiorowość jest czysto formalne – postulują stosowanie się do obowiązujących przepisów i ogólnych norm współistnienia – i nie naraża na żadne trudne wybory. Na pomniki i zabytki nie patrzą jako na testament do wypełnienia; cmentarze nie budzą w nich refleksji odnoszących się do ich własnych działań. 4.Są jednak i tacy, a znajdujemy ich we wszystkich warstwach społecznych, którzy odczuwają potrzebę patriotyzmu, opartego na wspólnej kulturze i wyrażającego się przez zobowiązanie, przez wolę przyjęcia współodpowiedzialności. Poczucie zakorzenienia i przynależności budzi w nich zarazem poczucie nakazu, by dla polskiej kultury i zbiorowości coś zrobić, by nie dać zmarnieć spuściźnie pokoleń. 5.Oczywiście taki patriotyzm zdarza się frontalnie ze współczesną ekonomizacją wszystkich wartości, z postawą, którą znakomicie streszcza formuła: Cash is fact, everything is opinion – tylko gotówka jest faktem, cała reszta do poglądy. A po cóż mieć poglądy, które coś kosztują? 6.Zapewne tacy ludzie stanowią w naszym społeczeństwie mniejszość, ale przecież tak samo tylko mniejszości potrzebna jest muzyka Chopina czy Mozarta, tylko mniejszość chce przeżywać wzruszenie na widok poetyckiej lekkości gotyckich łuków czy tego zespolenia rzeczowości i ducha, jakie widzimy w rzeźbie romańskiej, pragnie oglądać miejsca, gdzie zrodziła się europejska cywilizacja, i miejsca, o których czytamy w Trylogii, tylko mniejszość czuje skurcz gardła, kiedy czyta strofy Kochanowskiego czy owo genialne ułożenie zgłosek w wierszu jego następcy. Sępa-Szarzyńskiego „ Pokój – szczęśliwość, ale bojowanie/ Byt nasz podniebny”. 7.Przeżycie ojczyzny, dawniej powszechne, niemal przymusowe, staje się dzisiaj przeżyciem z wyboru, częściowo moralnego, częściowo uczuciowego. Jesteśmy patriotami, bo nimi chcemy być choć nie musimy, 8.Natomiast spory na temat patriotyzmu nie wyjdą z zarośli nieporozumień i wieloznaczności, jeżeli się ich nie ustawi, zaczynając od płaszczyzny filozoficznej. Od ustalenia, za jaką wizją człowieczeństwa się opowiadamy. Czy naszym wzorem jest człowiek zakorzeniony w historii i konkrecie społecznym i kulturowym, obciążony przez ten konkret koniecznością wyborów, nieraz tragicznych – czy też wolny od zaszłości, silny dzięki wyzwoleniu homo oeconomicus? 9.Czy człowiek, któremu świadomość zbiorowej przeszłości i poczucie więzi ze wspólnotą dostarcza bogactwa przeżyć, a więc także i cierpień i dumy i wstydu – czy też człowiek, który tylko za siebie odpowiada, tylko z siebie jest rad, tylko własne klęski przeżywa, tylko we własnym istnieniu sens znajduje? 10.I tu właśnie jest sedno sprawy; czy sens istnienia, uzasadnienie celów i decyzji znajdujemy w sobie czy poza sobą? Zdzisław Najder Kto potrzebuje patriotyzmu? (cyt. Barwy epok, cz. 3. s 167-168) Zadanie 1 (1 p) Kultura polska w XIX wieku była atrakcyjna nie tylko dla Polaków, ale także dla obcokrajowców, ponieważ: A: Bycie Polakiem ułatwiało życie; B: Bycie Polakiem zapewniało szybką karierę; C: Polska była silnym państwem; D: Polacy uparcie walczyli o prawa swojego narodu do istnienia. Zadanie 2 (1 p) Jak rozumiesz użyte w akapicie 1 pojęcie „polonizować się”? Kogo ono dotyczy ? Zadanie 3 (2 p) W akapicie 2 autor pisze o tym, że patriotyzm może być różnie pojmowany – szeroko lub wąsko. Przedstaw te dwie definicje patriotyzmu. Wąskie rozumienie patriotyzmu: Szerokie rozumienie patriotyzmu. Zadanie 4 (1 p) W akapicie 3 autor mówi o obojętności pewnej grupy ludzi. Na czym polega ta obojętność? Zadanie 5 (1 p) W jakim sensie ‘pomniki i zabytki mogą być testamentem do wypełnienia’? Odpowiedz na podstawie akapitu 3. Zadanie 6 (2 p) Biorąc pod uwagę treść akapitu 4, wyjaśnij jaki wpływ na pewną grupę ludzi wywiera uczucie patriotyzmu. Zadanie 7 (1 p) Z jakiego powodu przejawianie zaangażowanej formy patriotyzmu, może nie być łatwe? Odpowiedz na podstawie akapitu 5.
źródło: