POLECENIA DO TEKSTU
Sławomira Walczewska “Damy, rycerze i feministki” (fragmenty)
[1] Bycie kobietą ma […] odniesienie nie tylko do kulturowo określonego wzorca “kobiety” względnie “prawdziwej kobiety” lecz także do swego społeczno-kulturowego pendant, mężczyzny. Społeczno-kulturowe role płciowe, męska i kobieca, zdefiniowane są rozłącznie. Cechy i zachowania męskie w kobiecie i kobiece w mężczyźnie są na ogół odbierane negatywnie. “Zniewieściały” mężczyzna lub “zmężczyźniała” kobieta “babochłop” to negatywnie wartościowane odstępstwa od normy, naganne przykłady tego, jak być nie powinno. […]
[2] W kulturze polskiej najbardziej ogólna formą relacji męsko-damskiej jest ideał damy i rycerza. Pary: król Jan Sobieski z Marysieńką, Kmicic z Oleńką, ułan na widecie i dziewczyna jak malina, pan Tadeusz z Zosią, przesuwają się przez karty tekstów historycznych i literackich i organizują wyobrażenia o relacjach męsko damskich. Relacje te cechuje wymóg męskiej opiekuńczości wobec dam, wymóg ich adorowania, ubiegania się o ich względy przez zdobywanie zasług. Kobiety z kolei obowiązuje bycie damą, wyniosłość, ale i życzliwość wobec męskich adoratorów, umiejętność zatrzymania ich przy sobie.
[3] Zadaniem mężczyzny rycerza jest walka, opieka i obrona, zadaniem kobiety jest komplementarne-ma ona wspierać go duchowo i zapewnić mu wytchnienie i nagrodę po walce. Zrytualizowany system wymogów jednej płci wobec drugiej, obwarowany przez społeczne i kulturowe sankcje i gratyfikacje, wykształcił się na drodze socjokulturowego procesu negocjacji między płciami. Efektem tego procesu jest określona relacja między płciami, pewien kontrakt płci. W kulturze polskiej ma on postać kontraktu szlachecko-rycerskiego.
[4] Wzorzec damy i rycerza ma swoje korzenie w średniowieczu i mogłoby się wydawac że nadaje się do współczesnych relacji męsko damskich. Jednak w kulturze polskiej okazał on szczególną trwałość, po różnych metamorfozach przetrwał do dziś. Konserwująco wpłynął na niego upadek państwa polskiego. W końcu XVIII wieku wstrząsnął on fundamentami kultury szlacheckiej która do tego czasu była dominującą kulturą polskiego obszaru językowego. Rycerze nie byli juz w stanie pełnić roli obrońców swych dam. Damy nie mogły być ostoją i nagrodą dla permanentnie frustrowanych, pokonywanych rycerzy.Mimo to szlachecki kontrakt płci jak gdyby na przekór rzeczywistości politycznej zesztywniał i utrwalił się, stanowiąc residuum w przemianach kulturowych na przestrzeni dwóch wieków.
[5] Mickiewiczowski pan Tadeusz to rycerz romantyczny, który z kokardą od swej zaściankowej damy Zosi wyrusza bronic uciśnionej ojczyzny. Pół wieku później w innym kontekście politycznym i kulturowym, w powieści Prusa o względy panny Izabeli zupełnie innymi metodami zabiega pozytywistyczny rycerz Stanisław Wokulski. Melancholijni rycerze przegranych powstań i walk partyzanckich przez lata śpiewają pieśń o swych nieosiągalnych damach którym nie umieli złożyć do stóp swego zwycięstwa do których “dziś przyjść nie mogą”. Dla pokrzepienia swych rycerskich serc mieli Sienkiewiczowskie “harlequiny” o rycerzach którym się udało (por., Jędruś! ran twoich nie godnam całować, Potop).
[6] W czasie powstania “Solidarności” [w 1980 r] również nie zabrakło rycerzy. Przybyli ze śpiewem na ustach. Ich Bogurodzicą było Żeby Polska była Polską, wyśpiewane z godnością w radiu Głos Ameryki codziennie o dwudziestej. Kobiety siłą rzeczy musiały się znaleźć w roli dam. Napominał je i nakłaniał do tego napis na murach strajkującej Stoczni Gdańskiej: "Kobiety, nie przeszkadzajcie nam, my walczymy o Polskę. My wam te Polskę naszych wyobrażeń przyniesiemy do stóp, a wy wtedy dacie “białej róży kwiat”.
- Wyjaśnij co oznacza, że społeczno-kulturowe role płciowe są zdefiniowane rozłącznie.
- Wypisz po dwa antynomiczne (przeciwstawne) przymiotniki nazywające cechy które powinny charakteryzować rycerzy i damy w relacji przedstawionej przez autorkę w akapicie 2.
- Wymień komplementarne (uzupełniające się) dwa obowiązki i dwa prawa każdej ze stron w “szlachecko-rycerskim kontrakcie” między płciami. Uzupełnij tabelę.
Obowiązek Prawo
Mężczyzna… Kobieta…
Mężczyzna… Kobieta…
Kobieta… Mężczyzna…
Kobieta… Mężczyzna…
- Kogo dotyczy określenie "permanentnie frustrowani, pokonywani rycerze’’?
- Jaki stosunek do bohaterów poematu Mickiewicza wyraża autorka w zdaniu:
“Mickiewiczowski pan Tadeusz to rycerz romantyczny, który z kokardą od swej zaściankowej damy Zosi wyrusza bronić uciśnionej ojczyzny”? Uzasadnij odpowiedź.
- Jaka ocena mieści się w określeniu: “Sienkiewiczowskie harlequiny”? Uzasadnij.
- Co różni a co łączy Tadeusza i Wokulskiego?
- Na czym według autorki polegało odtworzenie modelu relacji rycerz-dama w czasie strajków w Stoczni Gdańskiej w 1980 roku?
źródło: Zrozumieć tekst zrozumieć człowieka 2.1 pomarańczowy podręcznik strona 360-363