Księga Syracha jest głównie zbiorem nauk i pouczeń moralnych kierowanych do pobożnych Izraelitów. Znaczna ich część stanowią wskazówki dotyczące stosunków z konkretnymi grupami społecznymi sklasyfikowanymi według ich statusu w Izraelu i według ich odniesienia do adresatów-Księgi. W ramach tychże wskazań Syrach poświęca pewna część swoich rozważań zagadnieniu stosunku do przyjaciół. Nie stanowią one zbyt obszernego materiału. Spośród przeszło 1350 wierszy Księgi, o problemach związanych z przyjaźnią traktuje ledwie kilkadziesiąt. Fragmenty poświęcone temu zagadnieniu nie zajmują w Księdze jakiegoś szczególnego miejsca. Jest ich w sumie 21, rozsianych na przestrzeni całej niemal Księgi (między rozdziałem 5 a 42). Zaledwie w pięciu spośród nich (6,5-17; 12,8-18; 22,19-26; 27,16-21; 37,1-6) Autor omawia ten temat w sposób dokładniejszy, poświęcając mu szczególna uwagę. W pozostałych wypadkach sformułowania dotyczące przyjaźni są fragmentami całości traktujących o innych zagadnieniach czy też małymi wstawkami (np. 13,21; 20,16; 20,23). Ze względu na stosunkowa szczupłość materiału i specyficzny jego układ (wzmianki o przyjaźni rozsiane po całej Księdze; występują w najróżniejszych kontekstach) trudno mówić o systematycznym rozwoju Syrachowego nauczania o przyjaźni.
Jednoznacznie można stwierdzić, iż Syrach ma bardzo wysokie mniemanie o wartości przyjaźni.
Jedyną właściwie cechą, którą Syrach przypisuje prawdziwemu przyjacielowi, a o której możemy mówić opierając się bezpośrednio na tekstach o przyjaźni, jest wierność. Wydaje się wręcz, iż w odniesieniu do stosunków międzyludzkich, wierność bez względu na okoliczności jest dla Syracha tożsama z pojęciem przyjaźni. Określenie wierny pojawia się w Księdze siedem razy - trzy w odniesieniu do Boga (1,14; 2,6; 44,20) i cztery - do człowieka (6,14-16; 7,17) - za każdym razem w kontekście przyjaźni (tak samo i wierność: cztery razy; Bóg - trzy (1,27; 15,15; 45,4), człowiek - jeden (22,23) - także w kontekście przyjaźni). Fakt używania tego określenia tylko w odniesieniu do Boga i przyjaciela zdaje się wskazywać na wielki szacunek Syracha dla wartości przyjaźni, na wręcz swoistą absolutyzację tego typu więzi międzyludzkiej. Stąd też zapewne bierze się wyraźna ostrożność, by nie rzec pesymizm Autora względem możliwości przyjaźni. Nie jest ona wprawdzie niemożliwa, ale z pewnością bardzo trudna do osiągnięcia.
Nauczanie Syracha o przyjaźni jest tylko jednym z wątków jego nauki moralnej. Nie jest to zagadnienie, któremu poświęca szczególną uwagę. Przyjaciel dla Syracha to ten, który jest wierny. Zawsze i w każdych okolicznościach. Co więcej, o przyjaźni można mówić dopiero wtedy, gdy przejdzie ona pomyślnie próbę trudnych okoliczności. Staje się ona wówczas prawdziwym skarbem, którego wartości nie sposób określić (por. 6,14-15).
Pierwsze zetknięcie z tekstem Księgi Mądrości Syracha pozostawia wrażenie, iż przyjaźń ujęta jest w niej wyłącznie w sensie szerokim. Syrach traktuje przyjaźń jako jeden ze sposobów dobrego współżycia z ludźmi: W trzech rzeczach upodobałem sobie, które są przyjemne Panu i ludziom: zgoda wśród braci, przyjaźń miedzy sąsiadami oraz żona i maż dobrze zgadzający się wzajemnie (25,1). Również inne wskazania Mędrca dotyczą utrzymywania ogólnie dobrych stosunków z otoczeniem: Czyń siebie godnym kochania w zgromadzeniu (4,7a); Mędrzec słowami zdobywa sobie miłość (20,13a).
Jednak dokładniejsza analiza wypowiedzi Syracha na temat przyjaźni zdradza jego zainteresowanie przyjaźnią również w sensie ścisłym. Wczytując się uważnie w teksty mówiące o bliskiej relacji z zaufanym człowiekiem, można zauważyć, że bardzo często dotyczą one nie tylko przyjaciela, ale i doradcy. Dlatego w moim artykule będę się starał pokazać, że Syrach rozumiał bliskiego przyjaciela jako mądrego, zaufanego doradcę.
O powiązaniu idei przyjaźni i rady świadczą teksty, w których występuje rdzeń symbul (doradca, rada, radzić). Są to przede wszystkim fragmenty: 6,5-17 i 37,1-14, które razem z tekstami 22,20-25 i 27,16-21 stanowią najważniejszą grupę wypowiedzi Księgi Syracha o przyjaźni. Ponadto wątek rady pojawia się w rozdziałach: ósmym (w. 17) i dziewiątym (w. 14). Dokonam teraz analizy tych tekstów, skupiając uwagę przede wszystkim na dwóch pierwszych.