Okres między X a XIII wiekiem jest widownią formowania się miejskich zespołów osadniczych. Miastem nazywamy skupienie osadnicze tego typu, w którym ludność rzemieślnicza przeważa nad rolniczą, a zajęcie poza rolnicze i handel decydują o jego istnieniu. Istnieją bowiem także duże skupiska osadnicze typu wiejskiego, w których mieszka także ludność rzemieślnicza i odbywa się wymiana handlowa, ale o egzystencji tej osady decyduje zajęcie rolnicze, jak uprawa roli i hodowla bydła. Okres wczesnego średniowiecza przynosi nam obraz przemiany takich ośrodków na poły rolniczych, na poły rzemieślniczych w miasta, względnie przekształcania się ich we wsie, o zdecydowanym profilu rolniczym. Pierwsze miasta powstawały już w starożytności. Po okresie upadku miast w średniowieczu zaczyna się odrodzenie życia miejskiego. Znaczenie miast podniosło zwycięstwo gospodarki towarowo - pieniężnej. Wysunęły się one nie tylko na czoło życia gospodarczego, ale zaczęły również odgrywać poważną rolę polityczną. U podstaw tych przemian społeczno - gospodarczych leży, w krajach żyjących przede wszystkim z rolnictwa, wyraźny wzrost produkcji rolnej umożliwiający wyżywienie wielkiej liczby ludzi i stymulujący rozwój rynku lokalnego. Wraz z tym rynkiem rozwija się gospodarka pieniężna, rzemiosło, handel lokalny i regionalny.
W warunkach polskich wczesne miasta rozwinęły się przede wszystkim z podgrodzi produkcyjno-handlowych wczesnofeudalnych grodów. Oprócz tych miast, które powstały z podgrodzi, znacznie mniejsza grupa wczesnych miast rozwinęła się z miejsc, na których periodycznie gromadziły się grupy ludności w celach targowych. Za takie miejsca można uważać niektóre ośrodki kultu oraz miejsca spotkań ludności, zasadniczo różnych stref gospodarczych. Nieco inną genezę przedstawiają także miasta portowe nad morzem. Wszystkie te rodzaje miast, które rozwinęły się bez poprzedzającej je fazy podgrodzia rzemieślniczo - handlowego, należą w naszych warunkach do nietypowych i są raczej wyjątkami, przysłowiowo potwierdzającymi regułę.